تهدید بهداشت عمومی از سوی دامداری‌ها مجازات سختی دارد

به گزارش خبرنگار مهر، تأمین بخش زیادی از بهداشت عمومی و سلامت جامعه از طریق محصولات غذایی انجام می‌شود. استفاده از کودها و آفت کش‌های کم خطر، نحوه حفاظت از منابع آبی و خاکی، روش‌های نگهداری بهداشتی دام‌ها و… از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است.

پرسش‌هایی همچون اگر دامی آلوده به بیماری مشترک انسان و دام باشد چگونه ردگیری می‌شود و آیا در کشتارگاه قابل شناسایی است، یا چقدر امکان توزیع گوشت دام آلوده در بازار مصرف وجود دارد، می‌تواند ضامن سلامت جامعه در تأمین امنیت غذایی باشد.

بخشی از نیازمندی بازار از طریق واحدهای دامداری صنعتی پوشش داده می‌شود اما بخش زیادی از نیازمندی به وسیله دامداری‌های نیمه صنعتی و به اصطلاح آمیخته تأمین می‌شود.

پرسش این است که نظارت و کنترل بهداشتی در حوزه تولید محصولات کشاورزی و دامپروری از سوی نهادهای ذی ربط چگونه پیگیری می‌شود؟

وحید صالحی، سرپرست اسبق سازمان دامپزشکی کشور درباره کنترل و نظارت بر دامداری‌ها به مهر گفت: هدف از تأسیس سازمان دامپزشکی کشور، کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام و به طور دقیق در خصوص بیماری سل و بروسلوز (تب مالت) است. اعتبار و بودجه این سازمان از بدو تأسیس بر این پایه تخصیص داده می‌شد و می‌شود.

وی افزود: بر این اساس، سازمان دامپزشکی کشور موظف است با برنامه‌ریزی، دامداری‌های صنعتی و واحدهایی که واجد شرایط تست کردن هستند را شناسایی کند. در این راستا نیاز است برای تجهیزات، آنتی‌ژن‌ها و… بودجه در نظر گرفته شود تا دام‌ها شناسایی و اگر دامی بیمار بود به روش تست و کشتار حذف شود.

وی تصریح کرد: بیماری‌های سل و بروسلوز دو بیماری اصلی است که سازمان دامپزشکی در دفتر بهداشت مدیریت بیماری‌های دامی هر ساله برای آن برنامه‌ریزی می‌کند و اداره کل‌های دامپزشکی‌های استان‌ها را برای کنترل و غربال کردن دام‌های سالم از دام‌های آلوده یا به اصطلاح راکتور تحت پوشش قرار می‌دهد.

وی گفت: واکنش نشان دادن به تستی که به اصطلاح دام راکتور عنوان می‌شود الزاماً به این معنی نیست که دام آلوده یا ناقل بیماری باشد. اما این دام‌ها به عنوان مخزن بیماری شناخته می‌شوند.

روند نظارت بر سلامت دام‌ها چگونه انجام می‌شود؟

این کارشناس حوزه صنعت دام ادامه داد: فعالیت‌هایی که به شکل روزمره دامپزشکان انجام می‌دهند هماهنگ شدن با دامداری‌ها، طبق برنامه‌ریزی قبلی بوده که به عنوان روز تست و روز قرائت از آن نام برده می‌شود.

صالحی با بیان اینکه کارشناسان دامپزشکی با تجهیزاتی که در اختیار دارند دام‌ها را تست و نشانه گذاری‌ها را یادداشت می‌کنند، اظهار کرد: اگر چند روز بعد برای مشاهده نتیجه در واحد مذکور حاضر شدند دام‌ها از روی پلاک‌ها ردیابی می‌شوند. اگر نتایج تست‌ها منفی و دامداری پاک بود، گواهی سلامت برای آن صادر می‌شود. وی اضافه کرد: اگر تعدادی از دام‌ها راکتور باشند با توجه به شیوه نامه که وجود دارد تست‌ها ادامه می‌یابد و در صورت مثبت شدن آزمایش، اطلاعات دام در سامانه GIS ویژه سازمان دامپزشکی کشور ثبت و مهلتی برای آن تعیین می‌شود که دامدار آن دام بیمار را به کشتارگاه مجاز منتقل کند.

سرپرست اسبق سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به اینکه تمام کشتارگاه‌ها نمی‌توانند دام دارای بیماری سل یا بروسلوز را بپذیرند، تاکید کرد: کشتارگاه‌های محدودی هستند که نماینده اداره کل دامپزشکی و رئیس گروه تقویم بها از اتحادیه دامداران در آن حضور دارند. در این محل مشخصات دام مشکوک یا مثبت با مشخصاتی که در صندوق بیمه ثبت شده مطابقت داده شده و در نهایت کشتار می‌شود.

صالحی در ادامه سخنان خود افزود: باکتری دام راکتور سل هم در فرایند پاستوریزاسیون شیر و هم در فرایند پخت فرآورده‌های گوشتی صنعتی از بین می‌رود. بر اساس تصمیم سازمان دامپزشکی اگر دامی راکتور تشخیص داده شد از چرخه مصرف خانوار و مصرف مستقیم حذف شود و در فرآورده‌های گوشتی حرارت دیده و فقط سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار گیرد؛ این موارد مصرف حتی شامل ناگت و همبرگر نمی‌شود چون گوشت در آماده کردن این فرآورده‌های گوشتی حرارت نمی‌بیند.

شیوه کشتار دام آلوده

این کارشناس صنعت دامپروری با بیان اینکه شیوه کشتار دام آلوده و سالم با هم متفاوت است، ادامه داد: کشتارگاه‌ها در حضور نماینده سازمان دامپزشکی فعالیت عادی خود را از ساعت ۶ تا ۲۱ انجام می‌دهند. دام‌های عادی کشتار شده و دام‌های مشکوک یا راکتور پس از اینکه کشتار دام‌های معمولی پایان یافت و پس از شست و شو و جمع آوری لاشه دام‌های سالم، در نوبت دوم دام‌های مشکوک کشتار می‌شوند. سپس به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت داخل سردخانه کشتارگاه یا چیلینگ روم نگهداری می‌شوند. در ادامه با گواهی حمل و شرایط خاص به واحدهای فرآورده‌های گوشتی صنعتی منتقل می‌شوند که سازمان دامپزشکی مجاز دانسته است.

گفتنی است؛ سردخانه این کشتارگاه‌ها دارای پوشش خاص و ایزوله بوده که حتی از طریق تماس بیماری به لاشه دام‌های سالم منتقل نشود.

صالحی یادآور شد: تمام لاشه‌ها به اتاق سرد منتقل نمی‌شوند که برای فرآورده‌های گوشتی صنعتی مصرف شوند؛ امعا و احشا، غدد لنفاوی دام و… توسط تکنسین و دکتر دامپزشک بازرسی می‌شوند. بعضی از لاشه‌ها آنقدر آلوده است که به اصطلاح چاهی بوده و حذف کلی می‌شوند یعنی قابلیت استفاده حتی برای مصارف صنعتی ندارند. همانجا ضبط کامل شده و در دیگ پخت یا کوره لاشه‌سوز یا تبدیل ضایعات رفته و از بین می‌روند.

وی گفت: در دوره‌ای تعداد دام‌های آلوده بالا بود و کشتار در دو روز انجام می‌شد.

این کارشناس که مسئولیت بازرسی و کشتار دام‌های راکتور سل و بروسلوز را هم در کارنامه حرفه‌ای خود دارد، اظهار کرد: اگر لاشه‌ها ضبط عمومی شده باشند صورتجلسه می‌شوند و اگر پس از سالم سازی و نگهداری در شرایط خاص برای مصارف صنعتی رفته باشد نیز باید گواهی بهداشتی صادر شده باشد.

مجازات سخت برای دامداری‌های متخلف

بیماری سل صعب‌العلاج است و عوارض تنفسی آن بسیار زجرآور برای بیمار بوده و درمان بسیار گران و طولانی مدت دارد.

صالحی در پاسخ به این پرسش که اگر دامداری مبادرت به پنهان کاری کند، قانون در این خصوص چه می‌گوید، عنوان کرد: اگر در جایی سازمان دامپزشکی یا اداره کل دامپزشکی عملیات ریشه کنی را انجام دهد و دامداری قصور و تقلب کرده و دام بیمار را از دید مأموران دامپزشکی پنهان کند تخلف محسوب می‌شود.

وی افزود: این تخلف شخصی نبوده و در ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی تهدید علیه بهداشت عمومی است. اگر اثبات شود که تعمدی در کار بوده و این فرآورده تعمدا توزیع هم شده مطابق ماده ۲۸۸ افساد فی‌الارض است. فرد خاطی نه تنها بهداشت عمومی را تهدید کرده که سلامت عمومی را به خطر انداخته است.

علت تخلف دامداران در خصوص بیماری دامی چیست؟

چرا با وجود اینکه بیمه، خسارت دامداران را در صورت بیماری پرداخت می‌کند، برخی دامداران مبادرت به پنهان کاری می‌کنند؟

صالحی در پاسخ به این پرسش، یادآور شد: به عنوان مثال، یک ماده گاو شیرده در دسته دام‌های راکتور سل قرار می‌گیرد. اگر یک ماده گاو به شکل طبیعی وارد کشتارگاه شود دامی که قابلیت باروری و تولید ندارد، ۵۰۰ کیلو گرم وزن زنده آن بوده و ۲۰۰ تا ۲۲۰ کیلو گرم گوشت دارد. هر کیلو گرم گوشت دام سنگین هم بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. همچنین اگر دامی آلوده به بروسلوز یا سل باشد و برای مصارف صنعتی در نظر گرفته شود قطعاً گوشت آن به یک‌سوم می‌رسد.

وی افزود: بنابراین یک اختلاف بسیار فاحش وجود دارد. بیمه و دامپزشکی در مجموع یک غرامت و خسارتی را می‌پردازد که تمام قیمت دام را پوشش نمی‌دهد. مثلاً اگر ارزش ریالی گوشت این دام ۱۰۰ میلیون تومان است ۵۰ میلیون تومان بیمه می‌پردازد و ۲۰ میلیون تومان هم دامپزشکی به عنوان غرامت به دامدار می‌دهد اما همچنان یک فاصله ۳۰ میلیون تومانی وجود دارد. هر چه تعداد دام بیشتر باشد مبلغ این زیان بیشتر خواهد شد. این عدد به اضافه درآمد تولید شیر دام، رقم خسارت را بالاتر می‌برد. متأسفانه قابل انکار نیست که ممکن است اتفاق بیفتد بعضاً برخی دامداری‌ها از روی ناآگاهی یا آگاهانه پنهان کاری کنند.

وی یادآور شد: البته نباید فراموش کرد بخشی از برنامه‌های اقتصادی دامداری‌های بزرگ برای کسب درآمد سالانه، فروش دام ماده یا تلیسه است. هنگامی که پرونده این دامداری به عنوان واحد صنعتی آلوده سیاه شود اجازه فروش حتی یک رأس گوساله را هم ندارد. حتی اجازه جابجایی هم ندارد. بنابراین هم از نظر اقتصادی و هم اعتبار مدیریتی دچار مشکل شده و مشتری خود را از دست می‌دهد.

صالحی گفت: اما با نظارت و کنترل دقیق می‌توان مانع بروز چنین تخلفاتی شد.

همچنان این پرسش باقی می‌ماند که نظارت بر دامداری‌های نیمه صنعتی و خرد چگونه انجام می‌شود و ذبح‌های اجباری بر اثر بیماری در این دامداری‌ها چه سرنوشتی پیدا می‌کنند؟